6.1. Nasza językowa grawitacja

Bywa, dzielimy się ludzie historiami jak i nowością — nie zerkając nawet na godzinę. Czas gramatyczny, TERAŹNIEJSZY lub PRZESZŁY, nie polega na wskazaniach w kontekście czy Aspektcie, Simple bądź Perfekt.

Człowiek najwyraźniej jest zdolny decydować w umyśle, bez wskazań zewnętrznych, pomiędzy Simple Past or Present Perfect. Spójrzmy na parę przykładów.

Aspekt Perfekt może być preferencją przy podkreślaniu względu. The Perfect Aspect may be of choice to highlight regards.

5. Jim loves to hear from his little cousin. He met the kid last summer — Aspekt Simple.
5a. Jim loves to hear from the little cousin he met last summer — Aspekt Simple.
5b. Jim says (that) he met his little cousin last summer, and he loves to hear from her — Aspekt Simple.
5c. Jim hasn’t seen his little cousin in a year; he spoke with her last summer, and he loves to hear from her — Aspekt Perfekt podkreśla czas; może jest w odczuciu długi.

Aspekt Perfekt przywołuje zawsze rozpiętość czasu i ma ramę otwartą. Ażeby ramę zamknąć, potrzebujemy kognitywnego gruntu. Moglibyśmy powiedzieć,
5d. He says (that) he met his little cousin last summer.

Fraza “last summer” daje grunt kognitywny w czasie. Dałoby się powiedzieć, działa on jak grawitacja; nie używamy ramy otwartej. Byłoby niestandardowym powiedzieć,
5e. *He has met Jim’s little cousin last summer.
W lingwistyce gwiazdka zazwyczaj zaznacza błąd.

Warto pomyśleć, że frazy są niestandardowe czy niepoprawne jedynie jeżeli ich językowy kształt jest pomieszany względem rzeczywistości w umyśle. Nie piszemy czy mówimy byle się zgodzić z gustami, czy podążać za kimś kto mówi to, a nie mówi tamtego. Mówimy i piszemy w odniesieniu do swej wiedzy i względu, a kiedy jesteśmy na kognitywnym gruncie, nie trzeba ramy otwartej.

Grunt kognitywny jest w umyśle, gdzie byśmy nie poszli; czy byśmy spacerowali, żeglowali, podróżowali statkiem kosmicznym albo w łodzi podwodnej.

REKLAMA

Spring Flowing Colors

Rama otwarta nasuwać może podkreślenie, skutek, zarówno jak prospekt.
6. He has written ten books.
(Możliwie napisze więcej; jego pisanie przynależy z TERAŹNIEJSZOŚCIĄ.)

6a. He wrote ten books.
(Rama zamknięta; może ich więcej nie napisze; jego pisanie przynależy z PRZESZŁOŚCIĄ.)

Wraz z gruntem kognitywnym, nasza lingwistyczna grawitacja przyniesie inne uwydatnienie.
6b. He wrote the book last year.
Nie rozmyślamy, czy jego pisanie przynależy z TERAŹNIEJSZOŚCIĄ czy PRZESZŁOŚCIĄ. Mamy grunt pojęciowy o czasie (last year), stąd uwaga jest na liczbie książek: napisał dwie.

DLa porónania,
6c. He has written two books.
Uwaga jest na rozpiętości czasu: so far, until this day, he has written two books; lat upłynąć mogło wiele.

Klasyczne książki do gramatyki mogą doradzać Present Perfekt w odpowiedzi na 6b:
6c. I have/haven’t seen the book.

Codzienny amerykański jednak raczej przyniesie jakiś kognitywny grunt:
6d. I never read / saw the book, and I was at the fair…
6e. I was reading it that summer, when… Grunt kognitywny to ludzka naturalna zmienna. Dowodów możemy szukać w języku niepowiązanym.

Po polsku kształt językowy będzie taki sam, w odpowiedzi na pytanie jak what do you do (zazwyczaj), zarówno jak what are you doing (teraz); jednak rzeczywistość w umyśle będzie jakby polski miał Aspekty Simple czy Progressive.

Wyobraźmy sobie, ktoś wchodzi do sąsiedniego pokoju i pyta,
What are you doing? (Co robisz?)
Osoba w drugim pokoju odpowiada,
Czytam, a sens jak postrzegany także przez ową osobę by się przekładał na I’m reading.
Ażeby powiedzieć iż to zazwyczaj czas na czytanie, osoba ta raczej by powiedziała, Jak zawsze | Wiesz przecież, że czytam — As always | You know that I read (o tej porze dnia).

Choć kształt czasownika jest taki sam, czytam, grunt kognitywny by go czynił jednym albo drugim Aspektem, Progressive lub Simple, także w przekładzie przysięgłym.

Dla angielskiego możemy porównać czasowniki nieregularne. Kształt jest taki sam dla czasownika to read, ale forma jest pierwsza, druga, albo trzecia:
I read {rI:d} much, forma pierwsza;
I read {re:d}this book last summer, forma druga;
I have read {re:d} much about language, forma trzecia.

Dodatek 1. Czasowniki i co robią

Czasownik wyraża czynność, zdolność, bądź stan: :to think, to work, or to be. Ma po temu cztery Aspekty, Simple, Progressive, Perfect i Perfect Progressive; nieprzechodni lub dynamiczny, bezokolicznik czy imiesłów — gdzie Modal to duży wyjątek, ale z zasady czasownik, co ma czasową ramę. ■Więcej

by Teresa Pelka 26/12/201616/07/2024

Czasy Perfekt zazwyczaj zajmują w nauce najdłużej. Gdyby się miało okazać że pomysł jak kognitywny grunt naprawdę pomaga zrobić postęp, nasz czas ekstra spędzić możemy nabywając wiedzę o świecie — w języku którego się uczymy. Video tutaj opowiada o cienkiej jak papier granicy między słoną a słodką wodą, haloklinie: świat w którym żyjemy jest niesamowity; tony wody pozostają w równowadze z tym delikatnym limitem.

Zapraszam do dalszej językowej podróży.
6.2. ZMIENNA KOGNITYWNA ASPEKTU I RAMA CZASOWA

■Ten tekst jest też dostępny po angielsku.

REKLAMA

W przygotowaniu format książkowy.

W pierwszej części językowej podróży, proszę rozważyć zobrazowanie dla
■ gramatycznej Przeszłości, Teraźniejszości i Przyszłości;
■ Simple, Progressive, oraz Perfect;
■ bezokolicznika, słówek pomocniczych, oraz czasowników węzłowych;
■ formy twierdzącej, pytajnej, przeczącej, oraz przecząco pytajnej;
■ czasowników nieregularnych, gdzie wzorce samogłosek idą od górnych do dolnych, tylnych do przednich.
Pierwsze wydanie, 2024.

Świat może i nigdy nie widział jej oryginalnego pisma, jeśli jej umiejętność została wzięta za nadnaturalną. Zapraszam do Wierszy Emilii Dickinson w przekładzie Teresy Pelka: zwrotka tematyczna, notki o inspiracji greką i łaciną, korelacie z Websterem 1828 oraz wątku arystotelesowskim, Rzecz perpetualna — ta nie zasadza się na czasie, ale na wieczności.
■Wolny dostęp w Internet Archive
■Okładka twarda, 268 stron
■Format elektroniczny