Rozdział 4. Kognitywne zmienne Aspektu

W dzieciństwie, przeważnie się wpierw ludzie rozeznajemy gdzie są rzeczy lub osoby, a używać zegarka uczymy się potem. Czas i miejsce pozostają naturalnym skojarzeniem przez całe życie: ażeby coś miało miejsce, musi być po temu czas.

Ażeby się nauczyć chodzić, nie trzeba nam by ktoś opisywał jak swym ciałem poruszać, podawał po temu regułki czy definicje. Gramatyka także jest standardową zdolnością, a jest w angielskim parę słówek używanych dla czaso-przestrzennych okolic często, jak on, in, oraz to.

Ludzie ewoluowali gramatykę na powierzchni planety Ziemi, i tu możemy zacząć. Aby sobie radzić w codziennym życiu, mapujemy nasze środowisko kognitywnie. Zapytani o drogę, czy to w wiosce czy w mieście, mówić sie nam zdarza jakbyśmy mogli znać teren z ponad gruntu, i to przeważnie działa.

Ludzie naturalnie budują umysłowe perspektywy dla sąsiedztwa czy pobliża, w znajomym sobie krajobrazie. Od samego początku, człowiek żyje w miejscach które pozwalają na płaszczynę poziomą: aby usiąść, mieś posiełk, spać; czytać, pisać, lub malować.

Pomyślmy o obrazie jaki byśmy mogli kojarzyć z tym zamieszkanym światem. Każdy może mieć swoje pomysły i obrazki.

Ludzkie zdolności gramatyczne nie ograniczają się do przestrzennych okolic. Moglibyśmy przepodróżować świat i zachować swą gramatykę niezmienioną. Ażeby pomyśleć o plaszczyźnie poziomej ogółem, możemy myśleć o powierzchni lub miejscu.

Nawet parę takich zakresów by się nam mogła naprawdę przydać, jak naturalne listowie na wycieczce, wymyślny kocyk z flauszu, mata do ćwiczeń albo jogi, szczególnie jeśli dodamy ogromny parasol i dobrego rozmiaru kosz owoców. ■GRAMATYCZNE MATERIAŁY WIZUALNE mają pomysły na gramatyczny piknik: niektórzy powiedzą, iloraz czy intelekt jest w rozwiązywaniu problemów; my wierzymy że inteligentnie jest nie mieć trudności z gramatyką.

Wyobraźmy sobie, jesteśmy na jakiejś powierzchni czy gruncie. Aspekt Simple daje wyrazić co ogółem istniało, istnieje, bądź myślimy iż będzie istnieć NA kognitywnym zakresie.

Aspekt Progressive pomaga wyrazić że coś było, jest, bądź przewidujemy iż będzie W toku, W trakcie. Obrazem tego Aspektu może być działanie lub czynność jak W jakiejś okolicy.

Aspekt Perfect pomaga wyrazić co miało, ma, lub rozumujemy iż będzie mieć miejsce DO jakiegoś momentu w czasie. Ów moment nie musi oznaczać końca stanu, czynności, lub zdolności. Naszym porównaniem może być droga DO jakiegoś miejsca.

Aspekty mogą być kognitywnymi zmiennymi, ale nigdy nie są opcjami. Potrafią działać razem. Simple może wyrażać co się znalazło NA kognitywnym zakresie gdy byliśmy W trakcie czegoś innego.
We were picking strawberries when the rain came.

Szkoły gramatyki mogą się różnić względem słówek on, in, to, czy at, a te potrafią być również przysłówkami. Bywa, nadaje się owym kategorie jak sposób czy miejsce jedynie na tle podejścia gramatycznego.

Pamiętajmy, że formy słówek to formy językowe. Po francusku moglibyśmy powiedzieć sur, po niemiecku auf, a po rosyjsku на (w alfabecie łacińskim na), w kontekstach gdzie mówimy on, po angielsku. ■MATERIAŁY EKSTRA mówią więcej o formie językowej.

Możemy zdecydować się na ON, IN, oraz TO jako przyimki.

Działać mogą tak samo, niezależnie od miejsca i pory; a my stajemy się niezależni od gramatycznych definicji czy regułek innych osób.

Umiejętność językowa potrzebuje myślenia w czasie rzeczywistym, bez zaglądania do książki. Nieco ludzkiej logiki jak tutaj może to myślenie ułatwić.

Nie da się przewidzieć wszelkich możliwych czasowników węzłowych. Dlatego mamy symbol niefinitywności we wszystkich wzorcach Aspektów.

---

REKLAMA

Spring Flowing Colors

Ogółem są w angielskim cztery Aspekty, i możemy mieć cztery przyimki jako jakości mapujące dla Aspektu, ON, IN, TO, oraz AT. Część 2 gramatycznej podróży mówi o zmiennej AT.

W języku pojęcie zmiennej nie znaczy że coś się często zmienia. Aspekty nie zmieniły się w angielskim od setek lat. Zmienne to pojęcia których używamy elastycznie; możemy tak robić, bo obwiektywnie nie ma reguł zdolnych wyznaczać użycie Aspektu.

NIe ma jak być reguły która by decydowała czy my chcemy powiedzieć, we live somewhere, bądź we have lived, have been living, czy też we are living somewhere. Ludzkie zmienne kognitywne są do własnego wyboru.

Czy angielski jest amerykański, brytyjski, czy inny, my ludzie żyjemy NA Ziemi, bywamy W geograficznych okolicach i potrafimy się uczyć oraz pamiętać drogi DO miejsc. Kojarzenie tej rzeczywistości i języka nie ma jak łamać rozsądnych reguł.

Co ważne, nie budujemy systemu. Systemy potrzebują być finitywne, a język nie jest finitywną całością: nie da się policzyć wszystkich fraz jakie ludzie są zdolni tworzyć, a wszystkie słówka mają więcej niż jeden sens, stąd je interpretujemy w kontekście.

Nie budujemy też programu. Rozsądną jest wątpliwość, czy komputery naprawdę są zdolne do zmiennych kognitywnych: maszyny operują na kodach które przypisują jakość. W języku naturalnym moglibyśmy być tylko arbitralni, notując litery czy słowa jako wartości matematyczne: czy litera A byłaby wartości 1 a C wartości 3, obiektywnie?

Nasze bazowe czasowniki (BE, HAVE, DO, WILL), zakresy czasu (PRESENT, PAST, FUTURE), oraz Aspekty (SIMPLE, PROGRESSIVE, PERFECT), są ludzkim logicznym setem bądź spektrum, gdzie Aspekty mają rolę kognitywnych zmiennych, ON, IN, TO, oraz AT.

Porównajmy teraz klasyczną gramatyczną poradę. Może ona zalecać użycie Progressive dla rzeczy co “dzieją się teraz”, czy “w danym momencie”, a Simple dla spraw bardziej regularnych. Moglibyśmy zacząć kojarzyć Progressive ze słówkami jak “now” lub “then”, a Simple ze słówkami jak “always” czy “never”.

Standardowo się jednak mówi lub pisze,
I am happy now;
I think I like it now;
Czasem gramatycznym jest tu Present Simple.

Klasyczne zalecenia mogą wskazywać iż są czasowniki “statyczne”, a możemy ich używać z przysłówkiem “now”, ale nie używamy ich z Progressive; jednak także standardowo się mówi lub pisze,
John is being mad now; he is pranking.
Jake is mad angry now; his investment has not worked.

Pomyślmy o naszym logicznym secie. Dla myślenia bądź uczuć, czy emocja lub pojęcie jest dobre czy złe, dajemy im my ludzie raczej załe kognitywne zakresy, czyli używamy zmiennej {ON}: naturalnie dajemy miejsce sercom i umysłom.

Krajobrazy są dobre by wizualizować gramatykę, ale możemy porównać powierzchnie abstrakcyjne lub symboliczne, by mieć odniesienie ogólne: obrazowanie szczegółowe może nie zawsze wygląać adekwatnie.

Ludzki język przynależy z ludzkim umysłem. Kiedy myślimy że sprawa czy zachowanie nie jest normalne, czy też w sposobie bądzie charakterze takie, by kojarzyć całe zakresy, językowy standard daje nam zakreślić, zaznaczyć część kognitywnego zakresu, a Aspektem jest Progressive.

Możemy się nauczyć nadawać zakresy: powiedzieć I am hating you — wiemy iż zmienna {IN} nie oznacza I always hate, lub I really hate you: nie używamy zmiennej {ON}.

Zakresy kognitywne potrafią być w codziennym amerykańskim bardzo pomocne. Wolność mowy jest w Stanach Zjednoczonych bardzo ceniona i ludzie mają swobodę dokonywać co do swych językowych stylów wyboru. Znaczy to, że książki do gramatyki nie są po to by ów język wyznaczać, i ta książka nie ma żadnego takiego celu: tytuł tego rozdziału mówi time rambles different, choć gramatyki klasyczne doradzałyby differently.

Zapraszam do ■4.1. POJĘCIA PODRÓŻY W GRAMATYCE.

■Ten tekst jest też dostępny po angielsku.

---

REKLAMA

Internet Archive, repozytorium
darmowych ilustracji i tekstów

■Zapraszam do korzystania z materiałów na moim koncie■
Plakaty są także do nabycia w internecie.